به گزارش خبرگزاری حوزه، نگاهی به اسناد تاریخی نشان میدهد که بردهداری در ایران باستان امری رایج بوده و برخلاف برخی ادعاها، پادشاهان آن زمان کوششی برای لغو این پدیده نداشتهاند.
مقدمه:
تاریخ ایران باستان نقاط تاریک و روشن فراوانی دارد و گاهی برخی از افراد از این فضای غبار آلود سوء استفاده کرده، ایران آن زمان را از هرگونه عیب و نقصی مُبرا نشان میدهند.
اینان نه به خاطر استفاده از خصلتها و عملکردهای مثبت گذشتگان؛ بلکه برای حمله به اسلام از این روش بهره میبرند و از یک سو میگویند: ما تمدن ایران باستان را داشتهایم و از سوی دیگر میگویند اسلام برده داری را پذیرفته است، تا از قرار دادن این دو گزینه کنار یکدیگر به مخاطبان خود چنین وانمود کنند که در ایران باستان بردهداری نبوده و پادشاهان ما آن را نفی و طرد کرده اند.
فارغ از احکامی که اسلام برای براندازی بردهداری توصیه و اجرا کرده است در این نوشتار بر آنیم تا روشن کنیم آیا در ایران باستان برده داری وجود داشته است یا نه؟ و آیا پادشاهان ایران برای نابودی و نفی آن تلاشی کرده اند؟
متأسفانه گروهی متعصب سعی بر نادیده گرفتن بردهداری در ایران باستان دارند و علاوه بر نفی و انکار با وقاحت تمام افرادی را که بر خلاف میل آنها اظهار نظر کنند، متهم به دشمنی با ایران میکنند! گویا تنها آنان برای دفاع از کیان ایران آفریده شدهاند، حال آنکه در میدان عمل، رفتاری دیگر دارند که بر کسی پوشیده نیست.
در ذیل نمونه هایی از اسناد تاریخی را نشان خواهیم داد تا حقیقت امر مکشوف گردد.
۱. اگر به بررسی متن بابلی منشور کورش و ترجمه های آن بپردازیم، متوجه خواهیم شد که در هیچ کجای این منشور کلمه ای درباره لغو برده داری وجود ندارد و تنها به آزادی بابلیان از سیطره دشمنان مردوک (بت) خدای بابل به وسیله کورش اشاره شده است . فرض محال اگر بگوییم که لغو برده داری هم آمده بوده این فرض با کتیبه های دیگر عصر هخامنشی همخوانی ندارد.
برای مثال به موجب لوح شماره ۲۵۲ از سال هشتم پادشاهی کورش در بابل دختری به نام تابموتو به دلیل اینکه پدرش یک سکه طلا و ده سکه نقره به مؤسسه مالی یا رباخانه «اگیبی» بدهی داشت به گرو گرفته شد تا زمانی که پدرش بدهی خود را تسویه کند. لازم به ذکر است دخترانی که به گرو گرفته میشدند برای بهره کشی جنسی اجاره داده میشدند تا خسارت تأخیر را جبران کنند پس ادعای لغو برده داری توسط کورش و انکار برده داری در ایران باستان گزافه ای بیش نیست هر چند گروهی آن را به آیین زرتشت نسبت میدهند، در حالی که اسناد و شواهد نشان میدهد که این ثمره تعصب [یا] عدم اطلاع گروهی خاص و با اغراضی خاص است.
۲. همچنین میتوان به الواح هخامنشی کشف شده در بابل اشاره کرد. به موجب این الواح، کمبوجیه در زمان حکومت پدر خود کورش کبیر به شراکت با مؤسسه مالی اگیبی روی آورده بود.
بسیاری این بخش از همان الواح، را نادیده گرفتهاند که برخی از فعالیتهای مالی، اگیبی که در گستره وسیعی از جهان آن روز نفوذ داشته عبارت بوده است از اعطای وام با بهره سی تا پنجاه درصد در ماه، خرید و فروش برده و اجاره دادن زنان فاحشه.۳
۳. به موجب لوحهای تخت جمشید، شهری به نام «او وادَئیچیه» در نزدیکی تخت جمشید، جای داشته و یکی از بازارهای معتبر برده فروشی در عصر هخامنشی در آنجا قرار داشته است.
این شهر مقر رئیس تشریفات تخت جمشید و مرکز امور دیوانی و اداری آن بوده و در لوحها، نام آن با نام تخت جمشید در نسبت با یکدیگر به کار رفته است. دست کم در چهار لوح فروش برده در این شهر ثبت شده است. قیمت متوسط یک برده در این بازار برابر با هشتاد گوسفند یا سه گاو و یا شش الاغ بوده است. در یکی از چهار لوحه، از فروش یک زن برده با دو دخترش که یکی از آنها خردسال بوده یاد شده است.۴
۴. در دوران اشکانی در کنار سه طبقه اصلی، در جامعه آن روز یک طبقه ناآزاد وجود داشت که اسیران جنگی و بردگان را در بر میگرفت.۵
۵. در دوره ساسانیان همانند ادوار گذشته مناسبات بردهداری، ادامه داشته و بردگان به عنوان یک قشر و یا یک طبقه محسوب نمیشدند. اغلب اشراف دارای بردگانی بودند که در کشتزارها و روستاهای آنان به کار مشغول؛ ولی از حقوق اجتماعی محروم بودند.
«مِهر نِرسی» وزیر بهرام پنجم و یزدگرد دوم به لقب هزار بنده مشهور بود.۶
نکته جالب توجه این است که آتشکده های ساسانی نیز دارای برده بودند و برخی از برده ها جزء موقوفات این اماکن محسوب میشدند.
جالب تر اینکه گاهی آتشکدهها از بردگان خود حمایت میکردند و اگر در جنگها اسیر میشدند آنها را با فدیه و پرداخت غرامت آزاد میکردند و دوباره به آتشکده باز میگرداندند.۷
«دیاکونوف» درباره وضع بردگان مینویسد: بردگان را میخریدند و می فروختند. قیمت متوسط یک برده ۵۰۰ درهم تعیین شده بود.
و آنها را به عنوان هدیه به یکدیگر می دادند وقف معابد می کردند گرو میگذاشتند و در صورت بعضی جرایم انسانهای آزاد به بردگی گرفته می شدند.۸
۶. در شاهنامه فردوسی، از بردهداری به عنوان سنتی اجتماعی و عرفی سخن به میان آمده است که در ادامه به گوشهای از آن اشاره میکنیم.
الف) داستان فرستادن کیخسرو بندیان را با گنج نزد کاوس:
دگر بردگان مهتران را سپرد
بایوان ببرد از بزرگان و خرد
ب. داستان بازگشتن رستم به جنگ اسفندیار
هزارت کنیزک دهم خلّخی
که زیبای تاجاند با فرّخی
ج) داستان سپردن یزدگرد، پسرش بهرام را به منذر و نعمان و پرورش دادن او را:
کنیزک بفرمای تا پنج و شش
بیارند با زیب و خورشید فش
بیاورد رومی کنیزک چهل
همه از در کام و آرام دل
د. داستان بهرام با کنیزک چنگ زن در شکار
به تیر دو پیکان ز سر برگرفت
کنیزک بدو ماند اندر شگفت
چو او زیر پای هیون در سپرد
به نخچیر زان پس کنیزک نبرد
هـ) اندر بزرگی خسرو پرویز
به مشکوی زرّین ده و دو هزار
کنیزک بکردار خرّم بهار
این اشعار نشان میدهد که بردهداری در ایران باستان کاملاً رایج بوده و با آن مقابلهای نمیشده است؛ برخلاف آموزههای متعدد در اسلام، مانند اینکه یکی از کفارههای افطار عمدی روزه، آزاد کردن برده است، و نیز برخلاف سیره پیشوایان ما که در تاریخ زندگی معصومان(ع) نمونههای فراوانی از آزادی بردگان به دست آنان ثبت شده است.
پی نوشت ها:
۱. Berger, P. R., Der Kyros-Zylinder mit dem Zusatzfragment BIN II Nr. ۳۲ und die Ak-kadischen Personennamen im Danielbuch, Zeitschrift fur Assyriolgie ۶۴. ۱۹۷۵.
۲. Beitrage zur Assyriologie und Semitisch-en Sprachwissenschaft, Dritter band, heft ۳, Leipzig, ۱۸۹۷..
۳. ۳Beitrage zur Assyriologie und Semitisch-en Sprachwissenschaft, Dritter band, heft ۳,
Leipzig, ۱۸۹۷
ترجمه پنجاه لوح حقوقی و اداری از زمان پادشاهی کورش دانشنامه آشورولوژی و زبان شناسی لایپزیک ۱۸۹۷، ج ۳، دفتر سوم
۴. هزاره های گمشده پرویز رجبی، ج ۳، ص۲۹۹؛ داریوش و ایرانیان هینتس، صص ۳۴۷ و ۴۷۲ - ۴۷۴
۵. ایران باستان ماریا برسیوس، ص ۱۵۸
۶. ایران در زمان ساسانیان کریستین سن، ص ۳۰۱
۷. تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان پژوهشی از دانشگاه کمبریج، ص ۲۷
۸. تاریخ ایران ،باستان ،دیاکونوف، ص ۴۰۵ - ۴۰۶
منبع: پایگاه جامع فرق و ادیان
نظر شما